Potpuno nam je jasno nakon izlaganja prethodno spomenutih vrsta širka, da se ulema hanefijskog mezheba nije ograničila samo na govor o tevhidu rububijje, već su upozorili na vrste širka i u ibadetima. Štaviše, njihovi primjeri obuhvataju i širk u Allahovim, dž.š., imenima i svojstvima kao npr. pripisivanje nekih Allahovih, dž.š., osobina nekome od stvorenja, ili pretjerano veličanje nekog stvorenja do te mjere da bude uzdignut na stepen božanstva (kao što to rade neke sufije sa Poslanikom Muhammedom alejhisselam, op.M). Slijede izreke učenjaka hanefijskog pravca o vrstama širka i njegovim podjelama1.
Kaže Imam Ahmed es-Serhendi2 da se širk dijeli na dva dijela:
l. širk u nužnosti postojanja
2. širk u ibadetu.
Imam Ahmed er-Rumi3 i šejh Sidždžan Bahšul-Hindi su naveli šest vrsta širka. Od tih vrsta je i širk “približavanja” a to je ibadet nekome ili nečemu da bi se približilo4 Uzvišenom Allahu5.
Et-Tehavuni6 je spomenuo nekoliko vrsta širka od kojih su:
l. širk u ibadetu7
2. širk u pokornosti8
3. širk u prizivanju nekog imena9
4. širk u znanju10
Imam Velijullah ed-Dehlevi13 spominje nekoliko podjela širka. To su:
l. širk činjenja sedžde14
2. širk u traženju pomoći15
3. širk u zavjetovanju16
4. širk u imenovanju17
5. širk u poslušnosti, zabranjivanju i dozvoljavanju18
6. širk u prinošenju žrtve19
7. iz sujevjerja zabranjivati iskorištavanje dromedara20 deva21
8. širk u zakletvi22
9. širk u obredima hadža u ime nekog drugog23 mimo Allaha, dž.š.24
Eš-Šah Muhammed Ismail navodi nekoliko podjela od kojih su:
l. širk upućivanja dove evlijama i traženje pomoći od njih25
2. širk zavjetovanjem i prinošenjem žrtve evlijama
3. širk u traženju pomoći od evlija
4. širk u davanju imena, tj. da se djeca pripisuju evlijama, da se smatra da ih je dao neko drugi a ne Allah, da su poklon od nekog drugog a ne od Allaha, kao što je “Rob Poslanikov”, “Poklon Alijin”, “Husejnov dar”, “Poklonik Muršida Uedan od duhovnih vođa)”, “El-Mudarov poklon”, “Salarov poklon” itd., (nekad oni koji daju ime vele da se tako od djece odagnaju urok i nesreća)
5. zaklinjanje nekim ili nečim mimo Allaha
6. puštanje nokata u ime nekog od Allahovih evlija
7. oblačenje djeteta posebnom odjećom zbog evlije
8. vezivanje konca oko noge djeteta zbog jednog od Allahovih evlija
9. činjenje sedžde nekome drugom pored Allaha
10. vjerovanje da neko pored Allaha poznaje nevidljivo (gajb)26
ll. tvrdnja da neko posjeduje moć upravljanja pored Allaha27
Potom je rekao: “Ovim navedenim čovjek pripisuje Allahu druga.”28
Imam Muhammed b. Ismail navodi nekoliko podjela na drugom mjestu:
l. širk u znanju29
2. širk u upravljanju30
3. širk u ibadetu
4. širk u običajima, odnosno djelima iz običaja.31
Slijedio ga je šejh En-Nedevi koji je bio još strožiji u osudi poklonika kaburova.32
Autor: Dr Muhammed b. Abdur-Rahman ei-Humejjis
Iz knjige: Objašnjenje širka i puteva koji mu vode (po učenju prvaka hanefijskog mezheba)
Priprema: Menhedž
Bilješke:
1Da se primjetiti da su podjele širka koje će navesti hanefijski učenjaci samo primjeri djela iz prakse zastupljene u nekim islamskim društvima, zbog općeg neznanja, u koj ima se Allahu neko ili nešto čini ravnim. Nema sumnje da su oni uložili ogroman trud u radu na ovom polju, mada bi, po mom mišljenju, bilo djelotvornije da su ukazali na opće pojave širka sa navođenjem dokaza. Detaljiziranje u objašnjenju vrsta širka je neograničeno, zato što su ibadeti u kojima se može naći širk mnogobrojni. Zašto su se dakle hanefijski učenjaci skoncentrirati na navođenje detalja i konkretnih primjera? To upravo potvrđuje ispravnost mišljenja, koje od prije zastupamo, kako je velika briga hanefijskih učenjaka o upozoravanju na širk u ibadetu.
2Ahmed b. Abdul-Ehad es-Serhendi el-Hanefi. Od njegovih djela su: “Bejan el-akideh ala mezheb el-maturidije” i “Tehzib tarikatis-sufijje” i “Risaletu fi isbat En-nubuvve” i dr. Na ahiret je preselio godine 1034. po Hidžri. Pogledaj njegovu biografiju u: “Nuzhetul-havatir” (5/34-55).
3Ahmed b. Muhammed el-Akihsari el-Hanefi, kod učenjaka Osmanske države bio je poznat pod nadimkom Er-Rumi. Ima nekoliko pisanih djela, bio je zaokupljen podučavanjem šerijatskih nauka, izdavanjem fetvi, sabiranjem djela i rukopisa. Preselio je na ahi ret l043 . hidžretske godine. Pogledaj njegovu biografiju u: “Hidajetul-arifin” 11157 i “Mu’ džemul-muelifin” 2/83.
4Dokaz je Allahov uzvišeni govor: … “A ne obožavamo ih osim da nas što više približe Allahu”. (Prijevod značenja sure Ez-Zumer, ajet 3.)
5“Medžalisul-ebrar ala hazinetul-esrar” (150-1 52).
6Muhammed b. Ali bin Hamid bin Sabir el-Hanefi el-‘Umeri et-Tehanevi, bio je fikhski učenjak. Živio je do 1158. godine po H. Pogledaj: “Nuzhatul-havatir” 6/278 i “Mu'džemulmuelifin” 1 1147.
7O tome govori Allah dž.š.: “Mi smo svakom narodu poslanika poslali: ‘Allaha obožavajte a kumira se klonite”‘. (Prijevod značenja sure En-Nahl, 36. ajet) I Allahov govor: “Mi smo poslali Nuha narodu njegovom: ‘O narode moj’, – govorio je on – ‘Allahu ibadet činite! Vi drugog boga osim Njega nemate”. (Prijvod značenja sure El-‘Araf, ajet 59) I Njegov govor: Ne pripisuj Allahu nekog drugog boga da ne bi osudu zaslužio i bez podrške ostao! (Prijevod značenja sure El-Isra’, ajet 22) Tj. Allah ti oporučuje da nikome ne iskazuješ ibadet osim Njemu, a to se čini obožavanjem nekoga ili nečega osim Allaha dž.š.
8Kao što je u primjeru Allahovog uzvišenog govora: “O sinovi Ademovi, zar vam nisam naredio: Ne obožavajte šejtana!” (Prijevod značenja sure Jasin, ajet 60) Tj. On kaže: da se ne pokoravate šejtanu u onome što vam naređuje u što spada neposlušnost Allahu dž.š., jer je obožavanje šejtana pokoravanje njemu; kao što kaže Uzvišeni Allah jezikom Ibrahima, a. s.,: .. . “O oče moj, nemoj obožavati šejtana, jer je šejtan Milostivom uvijek neposlušan.” (Prijevod značenja sure Merjem, ajet 44)
9S ovim se po svoj prilici cilja na pozivanje nekoga ili nečega, pored Allaha, prilikom prinošenja žrtve. Vezano za to Allah kaže: “Ne jedite ono pri čijem klanju nije spomenuto Allahovo ime, to je, ustinu, grijeh.” (Prijevod značenja sure El-En’ am, ajet 121) Uzvišeni kaže: “On vam jedino zabranjuje: strv i krv i svinjsko meso, i ono što je zaklano u nečije drugo ime a ne u Allahovo.” (Prijevod značenja sure El-Bekare, ajet 173) Može se podrazumijevati pod tim i nazivanje novorođenčeta po nečemu što u sebi ima prizvuk obožavanja mimo Uzvišenog Allaha, kao npr. kada se kaže: “Rob Harisov”, “Rob Uzzaa (najvažniji kip Arapa u predislamsko doba). A Uzvišeni Allah kaže: I kad im je On darovao zdrava potomka, njih dvoje su izjednačili druge s Njim u onome što im On daje. (Prijevod značenja sure El-‘ Araf, ajet 190) Pripisali su Allahu, dž.š., sudionika u davanju tog djeteta koje je Allah Sam stvorio, koje je blagodatima obasuo i učinio ga najvećom srećom njegovih roditelja. A oni su ga (tj. roditelji) učinili robom nekome ili nečemu pored Allaha. Ili ako bi ga nazvali robom nekoga ili nečega, osim Allaha Uzvišenog, kao npr: “Harisov rob”, “Uzzaov rob”, “Rob Ka'be” i sl. Ili da Allahu pripišu druga u ibadetu nakon što im je ukazao milost usrećivši ih s tim djetetom i drugim blagodatima koje ne može pobrojati niko od Allahovih robova. Nema sumnje da su ovakvi slučajevi danas jako zastupljeni među masama. Zato ih je Allah ostavio u zabludi širka i oni su sebi najveću nepravdu nanijeli (svejedno bio širk u riječima ili djelima). Zaista je Allah njihov Stvoritelj, Koji ih je od jednog čovjeka stvorio i Koj i je od njega drugu mu stvorio i od njih mnoge ljude rasijao. Potom ih je nadahnuo međusobnom samilošću i prijateljstvom, žive jedni pored drugih, vezani su, i jedni u drugima nalaze sreću i zadovoljstvo. Potom ih je nadahnuo kako da zadovolje strast i postignu zadovoljstvo i porod. On zatim smješta čitave naraštaje u utrobama majki jedno određeno vrijeme. Njihove duše željno iščekuju Allaha i mole ga da im podari zdrava i lijepa potomka, pa im Allah ukaže Svoju milost i udovolji njihovim molbama. Zar poslije svega toga ne zaslužuje da Ga obožavaju, i da Mu ne pripisuju nikoga u ibadetu – da samo Njemu iskreno ispovijedaju vjeru.” Pogledaj: “TejsirurRahman” 911 30-1 28.
10O tome govore ove Allahove riječi: “On tajne zna, i On tajne Svoje ne otkriva nikome.” (Prijevod značenja sure El-Džin, ajet 26) I ove Allahove riječi: “Reci: ‘Niko , osim Allaha, ni na nebesima ni na Zemlji, ne zna šta će se dogoditi.”‘ (Prijevod značenja sure En-Nernl, ajet 65)
11Kao što je u govoru Uzvišenog Allaha: “Da li vas oni čuju kada se molite, ili, da li vam mogu koristiti ili naškoditi?” (Prijevod značenja sure Eš-Šu'ara’, ajeti 72-73) I kao što je rekao Allah: Oni kojima vi, mimo Allaha, ibadet činite ne mogu vas nikakvom hranom nahraniti. (Prijevod značenja sure El-Ankebut, ajet 17)
12“Keššafu istilahatil-funun” 911 53- 1 28.
13Ahmed Velijullah b. Aburrahim b. Vedžihuddin el-‘Umeri ed-Dehlevi, bio je jedan od iskusnih vjerskih učenjaka. Od njegovih djela su: “El-Fevzul-kebir”, “El-Budurul-baziga”, “Hudžetullahi baziga” i dr. Preminuo je, Allah mu se smilovao, godine 1176 po Hiđri u gradu Dehli. Pogledaj djelo: “Nuzhetul-havatir ” 4/415, 4/398.
14Kao što kaže Uzvišeni Allah: Bolje padajte licem na tle Allahu i ibadet činite! (Prijevod značenja sure En-Nedžm, ajet 62)
15Kaže Allah: “Samo Tebe obožavamo i samo od Tebe pomoći tražimo.” (Prijevod značenja sure EI-Fatiha, ajet 5.) A kaže Poslanik, s.a.v.s.: Ako tražiš pomoć, traži je od Allaha! Hadis navode Et-Tirmizi, Ahmed i drugi.
16Dokaz je govor Allahov: “Oni su zavjet ispunjavali i plašili se Dana čija će kob svuda prisutna biti.” (Prijevod značenja sure El-Insan, ajet 7 .) Pogledaj o ovome mišljenje Hanefija u: “Hašijetul-abidin ala er-reddil-muhtar”. I govor Uzvišenog: “Zatim neka sa sebe prljavštinu uklone, neka svoje zavjete ispune i neka oko hrama drevnog obilaze !” (Prijevod značenja sure El-Hadždž, ajet 29.) Pogledaj takođe: ” El-bahrur-raik” 2/298, ” Ruhul-me'ani” 1 7/3 13.
17Već je prethodio govor o tome kod ukazivanja na smisao ovog širka i dokaz njegovog postojanja.
18Kaže Allah: “I, pored Allaha, ne moli se onome ko ti ne može koristiti ni nauditi !” (Prijevod značenja sure Junus, ajet l 06.) I kaže Allah: I kad ste od Gospodara svoga pomoć tražili; On vam se odazvao. (Prijevod značenja sure El-Enfal, ajet 9.) Pogledaj: “Ruhul-me'ani” 1 1198, 611 29.
19Na to upućuje Allahov Govor: … “Klanjanje moje, i obredi moji, i život moj, i smrt moja, doista su posvećeni Allahu, Gospodaru svijetova!” (Prijevod značenja sure El-En'am, ajet 1 62.) I kao što je rekao Allah: “I zato Gospodaru svome klanjaj i kurban kolji !” (Prijevod značenja sure El-Kevser, ajet 2.) Pogledaj govor hanefijske pravne škole u knjizi: “Tahfetulfukaha” 3/67.
20Mužjak deve.
21Kaže Allah: “Allah nije propisao ni behiru, ni saibu, ni vasilu, ni hama; to oni koji ne vjeruju govore o Allahu laži.” (Prijevod značenja sure El-Maide, ajet 103.) Ovo je osuda koja se odnosi na mušrike koji su propisali u svojoj vjeri ono o čemu Allah nije ništa objavio, a zabranili su ono što je Allah dozvolio. Tako su, po svoj im iskrivljenim mišljenjima, neku svoju stoku učinili zabranjenom, što se primjećuje iz njihovih termina koji su oprečni onome što je Allah objavio. Behira je deva kojoj se razreže uho a potom se zabrani njeno jahanje; prema njoj bi se odnosili s poštovanjem. Saiba je deva, krava ili ovca; kad dostigne određenu životnu dob nazivali bi je ovim imenom i ne bi je više koristili, jahali, tovarili i klali. Neki bi se zaklinjali dijelom svog imetka te bi ga smatrali saibom. Ham je kamila koju je zabranjeno jahati i tovariti kada dospije do j edne određene dobi. Time je sve ovo što su učinili mušrici zabranjenim, bez argumenta i dokaza, samo izmišljanje laži na Allaha. Ono je nastalo kao produkt njihovog neznanja i bezumlja. Pogledaj: “Tejsirur-Rahman” 2/ 352.
22Znači: Ako onaj koji se zaklinje bude uvjeren da neko ili nešto čime se zakleo posjeduje određenu moć ili savršenstvo koja ne dolikuje nikome do Allahu, toga ili to stavlja na istu razinu sa Allahom. Ako zakletva bude samo jezikom onda je to mali širk i ne izvodi iz islama. Kaže Poslanik, s.a.v.s.,: “Ko se zakune nekim ili nečim mimo Allaha postaje nevjernik.” (Navode ga Ebu Davud, el-Hakim, Ahmed i drugi.) U drugom rivajetu stoji: Ko se zakune nekim ili nečim pored Allaha pripisao je Allahu druga. (Navodi ga Ahmed.) Navodi se od imama Ebu Hanife zabrana zakletve nekim ili nečim mimo Allaha. Ebu Hanife kaže: ” Ne smije se zaklinjati ničim osim Allahom, s čistom iskrenošću i tevhidom.” Pogledaj: “Bedaius-senai” 3/8. Kaže Ibn Nedžm el-Hanefi o onome ko se zakune nečim pored Allaha: “Bojati se nevjerovanja za onoga ko kaže “života mi” ili “tvoga mi života”. Pogledaj: “El-Bahrur-raik” 51124. Pogledaj mišljenje hanefijske uleme o ovome u: ” El-Fetava el-hindije” 6/323 i “El-Bahrur-raik” 88/3, 1 24/5.
23Kaže Allah: “Hodočastiti hram dužan je, Allaha radi, svaki onaj koji je u mogućnosti.” (Prijevod značenja sure Ali Imran, ajet 97.)
24“Hudžetullahi el-baliga” 11183, “El-Budurul-baziga” 1 25- 127.
25Za sve navedeno prethodno su navedeni argumenti. Pogledaj takođe: “El-Bahru-raik” 51124, “El-Merkatu” 2/202, “Ruhulme'ani” 17/2 13.
26Prethodilo je navođenje dokaza. Pogledaj stavove hanefij skih učenjaka u knjigama: “El-Fetava el-hindije” 6/326, “ElBahrur-raik” 3/88, 5/124.
27Prethodilo je navođenje dokaza. Pogledaj stavove hanefij skih učenjaka u knjigama: “El-Bahrur-raik” 2/892, “Ruhulme’ ani” 1 7/213, “El-Ibda'a” 1 89.
28“Takvijetul-iman” 19/21, “Risaletut-tevhid lin-Nedevi” 25/33.
29Kaže Allah: “On zna šta je pred njima i šta je iza njih, a drugi znaju samo onoliko koliko On želi.” (Prijevod značenja sure El-Bekare; ajet 225.)
30Kaže Allah: “Reci: Zovite one koje pored Allaha bogovima smtrate! Oni ništa nemaju ni koliko trun jedan, ni na nebesima ni na Zemlji; oni u njima nemaju nikakvog udjela i On od njih nema nikakve pomoći. Kod Njega će se moći zauzimati za nekoga samo onaj kome On dopusti.” (Prijevod značenja sure Sebea’, ajeti 22, 23.)
31“Reddul-išrak” 16-17.
32“Risaletut-tevhid”, 34-40.
