Kaže Ibnul Kajjim govoreći o šejtanskim zamkama: “Od njegovih čudnih zamki jeste i to što on pomiriše ljudsku dušu kako bi saznao koja snaga preovladava njome: smjelost i hrabrost ili suzdržanost, povlačenje i poniženje. Pa ako vidi da dušom preovladava povlačenje i poniženje, onda je nastoji demoralisati, oslabiti njenu ambiciju i želju za činjenjem naređenog. Obavezu mu predstavi teškom i prikaže njeno ostavljanje nebitnim sve dok je u potpunosti ne ostavi ili zakaže u njenom izvršavanju. A ako pak vidi da dušom preovladava smjelost i visoka ambicija onda mu naredbu predstavlja malom i obmanjuje da mu to nije dovoljno te da ima potrebe za viškom i dodatkom. Tako šejtan prvog odvede u popuštanje, a drugog u pretjerivanje.
Jedan od selefa kaže: ‘Nije Allah naredio ni jednu naredbu, a da šejtan nije pokušao da čovjeka odvede u jednu od dvaju krajnosti: ili u popuštanje i nemarnost, ili u pretjerivanje. A svejedno je šejtanu u koju će od ove dvije propasti čovjek upasti.’ Veliki broj ljudi, osim njih malo, je završilo u jednu od ovih dvaju propasti; ili u propast popuštanja ili u propast pretjerivanja, a malo je onih koji su ustrajni na putu na kojem je bio Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, i njegovi ashabi.” Igasetu el-lehfan, 1/115-116.
Kada se čovjek prihvati iltizama (čvrsto pridržavanje za vjeru, op.M), a u njegovoj ličnosti, prirodi, odgoju i prethodnom životu ima nagona ka jednoj od ove dvije krajnosti, pojaviće se devijacije i skretanje sa Pravoga puta u njegovim postupcima. Zato je Šerijat poveo računa o čišćenju duše od džahilijetskih ostataka i naredio pokoravanje Allahovim naredbama, kao i poslušnost i pokornost u lahkoći i poteškoći i svakoj situaciji i stanju.
Uzimanje olakšica u situacijama u kojima se trebaju uzeti kao i uzimanje odlučnih stavova onda kada se trebaju uzeti predstavlja dokaz čovjekovog robovanja Allahu, jer možda čovjek nekada voli da uzme olakšicu u situaciji kada mu je naređeno da bude odlučan, a možda uzme za odlučnost u situaciji kada je Allahu draže da uzme olakšicu.
Kaže Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem: “Allah voli da koriste olakšice kao što voli da se koriste i odlučne stvari.” U drugom rivajetu stoji: “Kao što isto tako prezire da se čini ono što je zabranio.”1 Pogledaj cijenjeni brate, kako Uzvišeni Allah voli da se rade i odlučne stvari, ali problem je u tome što većina ljudi vidi samo prvi dio hadisa “Allah voli da se koriste olakšice”, pa uzima samo olakšice. Pa gdje je odlučnost, o vlasnici odlučnosti?!
Učenjaci spominju da je od znakova uvažavanja i veličanja Uzvišenog Allaha uvažavanje i veličanje Njegovih naredbi i zabrana, a to čovjek neće ostvariti ukoliko im se suprotstavi popuštanjem ili pretjerivanjem.
U svom djelu Medaridžu es-salikin Ibnul Kajjim takođe upozorava na opasnost ova dva puta pa kaže: „Popuštanje udaljava čovjeka od potpune pokornosti, dok pretjerivanje čini da njegov vlasnik prelazi granice naredbe i zabrane. Allah nije naredio ni jednu naredbu, a da šejtan nije pokušao da čovjeka odvede u jednu od dviju krajnosti: ili u popuštanje i nemarnost, ili u pretjerivanje. Allahova vjera predstavlja sredinu između popuštanja i pretjerivanja, poput doline između dva brda. Uputa je između dvije zablude, a sredina između dvije stramputice. I kako god onaj koji popušta ispušta naredbu isto to čini i onaj koji pretjeruje, prvi silaskom ispod granice, a drugi njenim prevazilaženjem. Uzvišeni Allah je zabranio pretjerivanje pa kaže:
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ غَيْرَ الْحَقِّ
„Reci: ‘O sljedbenici Knjige ne pretjerujte u svojoj vjeri suprotno istini’.“ (Maide, 77)
Postoje dva vida pretjerivanja:
Prvi vid pretjerivanja a to je onaj koji čovjeka izvodi iz granica pokornosti, poput onoga ko u namazu doda rekat, ili posti čitavo vrijeme zajedno sa danima u kojima je zabranjeno postiti, ili gađa džemreta (na hadžu) velikim kamenjem poput kamenja katapulta, ili obavi deset kruga saja između Safe i Merve.
Drugi vid pretjerivanja a to je onaj za kojeg postoji opasnost da će čovjek osjetiti dosadu i prestati sa činjenjem određenog djela, poput provođenja čitave noći u ibadetu ili post svakog dana mimo dana u kojima je zabranjeno postiti. Kaže Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem: „Doista je ova vjera lahka i niko se u njoj neće prenapregnuti, a da ga ona neće savladati. Zato radite ispravno, a ako ne možete onda blizu tome. Olakšavajte i potpomognite se jutrom, popodnevom i nečim krajem noći.“2 Tj. potpomognite se u pokornosti Allahu činjenjem dobrih djela u ova tri vremena, jer se musafir potpomaže u svom putu putujući u ovim vremenima.
Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, takođe kaže: „Neka neko od vas klanja (tj. nafilu) dok je marljiv, a kada malaksa neka sjedne.“3
Od Abdullaha ibn Mesuda, radijellahu anhu, se prenosi da je rekao Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem: „Propale su cjepidlake“, to je ponovio tri puta.4 A cjepidlake su oni koji zalaze duboko, pretjeruju, zatežu i prelaze granicu u svojim riječima i djelima.
Kod Buharije takođe stoji: „Od djela činite onoliko koliko možete podnijeti jer, tako mi Allaha, Allahu neće dosaditi (da vas nagrađuje) sve dok vama ne dosadi (činjenje djela).“5
Od Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, se takođe prenosi da je rekao: „Ova vjera je čvrsta stoga u nju uđite blago.6 [Završen citat u skraćenoj formi iz Medaridžu es-salikina, 2/496-497]
O multezimima se gotovo uvijek govori kako su žestoki, kako su ekstremni i kako pretjeruju, ali gotovo da se uopšte ne govori o popuštanju i slabljenju. Mi ne negiramo da među multezimima i kod većine početnika uglavnom ima malo pretjerivanja i žestine, ali se u ovom vremenu pojavio i veliki broj poziva koji počivaju na popuštanju i oslanjanju na neutemeljene olakšice.
Tako je kod određenih ljudi došlo do popuštanja u iltizamu. „Stvar je lahka“,“nije strašno“, „vjera je lahka“ i tome slično. Tako se vjera raskomadala i izgubila pa tako vidiš bradu bez pobožnosti i pobožnost bez brade, ibadete bez hidžaba i hidžab bez ibadeta. A što se tiče hidžaba i njegovih oblika i formi o tome možeš pričati do mile volje.
Draga braćo, Allahova vjera je jedna a najbolja vjera kod Allaha jeste monoteistička i umjerena, bez pretjerivanja i bez popuštanja. Slijeđenje strasti u odabiru propisa kao i odabiru prioritetnijeg mišljenja na osnovu strasti i prohtjeva (tj. da čovjek odabere određeni stav ne zato što ga podržavaju šerijatski dokazi već zbog toga što to paše njegovim strastima i prohtjevima, op.prev), predstavlja propast u vjeri. Vjera Muhammeda, sallallahu alejhi ve sellem, je poput jasne staze, nur nad nurom, nije ni sa onim koji popuštaju, niti sa onim koji pretjeruju.
Svaki govor za koji postoji dokaz iz Kur'ana ili sunneta shodno shvatanju selefa ummeta predstavlja istinu sa koje nije dozvoljeno skrenuti. To je rezime lijeka ove bolesti, pa očisti svoje srce i pokori se jasnoj istini bez slijeđenja svojih prohtjeva.
Autor: Muhammed Husejn Jakub
Iz djela Kissatu el iltizam
Naslov od Menhedža
Ostale dijelove iz istog serijala ovdje.
Bilješke:
1 Hadis bilježi imam Ahmed u svom Musnedu 2/108 a šejh Albani ga je ocijenio vjerodostojnim u Sahihul džamiu, 1885.
2 Hadis bilježi Buharija.
3 Hadis bilježi Buharija 1082 i Muslim 1306.
4 Hadis bilježi Muslim 4823.
5 Hadis bilježi Buharija 1083 i Muslim 1302.
6 Hadis bilježi imam Ahmed u svom Musnedu 3/199 a šejh Albani ga je ocijenio dobrim u Sahihul džamiu, 2246.
